«Η δασκάλα που αποκεφάλισε ο παρανοϊκός στη Σαντορίνη»
" Το έγκλημα του αιώνα στη Θάσο: {...} "Έτσι ήθελε ο Θεός" δικαιολογήθηκε ο σαλεμένος φονιάς"
ΜΥΘΟΣ: Περιπτώσεις όπως αυτές των Αρβανίτη και Σεχίδη αποτελούν τον κανόνα παρά την εξαίρεση. Η ψυχική παθολογία είναι η βασική αιτία εγκληματικής συμπεριφοράς. Όλοι όσοι πάσχουν από κάποια ψυχική ασθένεια είναι εν δυνάμει βίαιοι εγκληματίες. Κατά συνέπεια, η κοινωνία είναι στο έλεος «παρανοϊκών» και «σαλεμένων» ατόμων που, ως άλλες ωρολογιακές βόμβες, μπορούν ανά πάσα στιγμή να «εκραγούν» σε βάρος όποιου τύχει να βρίσκεται στο λάθος μέρος τη λάθος ώρα.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: Σύμφωνα με τη σχολή της κοινωνικής κατασκευής (Jenkins, 2001; Best, 2008), οι τίτλοι των παραπάνω και πολλών άλλων άρθρων σχετικά με τη δήθεν απειλή των «σαλεμένων» μελών της κοινωνίας μας φανερώνουν λιγότερα για την απειλή αύτη καθεαυτή και περισσότερα για το πώς τα μέσα ενημέρωσης και η κοινωνία γενικότερα αντιλαμβάνονται και αντιμετωπίζουν όσους πάσχουν από κάποια ψυχική ασθένεια. Η κρατούσα κοινωνική αντίληψη είναι ότι όσοι έχουν κάποια ψυχική διαταραχή είναι ταυτόχρονα επικίνδυνοι, βίαιοι και απρόβλεπτοι (Markowitz, 2011). Η αντίληψη αυτή οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην εντυπωσιοθηρική ειδησεογραφική κάλυψη εγκλημάτων με ψυχικά ασθενείς δράστες καθώς και στην επιρροή προϊόντων μυθοπλασίας (συγκεκριμένα, κλασικών χαρακτήρων όπως του Norman Bates στο Psycho ή του Hannibal Lecter στο Silence of the Lambs που επιβεβαιώνουν το παραπάνω στερεότυπο) (Birch, 2012). Η γλώσσα έχει τη δύναμη να παρουσιάσει ως φυσικό και αναπόφευκτο κάτι το οποίο είναι στην πραγματικότητα αποτέλεσμα συντονισμένης διαβούλευσης (Barthes, 1993; Hall et al., 1978) και αυτό είναι εμφανές στην προκειμένη περίπτωση. Η χρήση όρων όπως «παρανοϊκός», «σαλεμένος», «τρελός», «σχιζοφρενής», «μανιακός» στους παραπάνω τίτλους ή ακόμα και σε καθημερινές συζητήσεις για εγκλήματα της επικαιρότητας υποδηλώνει ότι ο δράστης προφανώς διέπραξε το έγκλημα, επειδή ακριβώς παρουσίαζε τα παραπάνω χαρακτηριστικά και ότι οποιαδήποτε περαιτέρω εξήγηση της πράξης του είναι περιττή. Μία τέτοια ερμηνεία, ωστόσο, υπεραπλουστεύει ένα αρκετά περίπλοκο ζήτημα.
ΚΡΙΣΙΜΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ:Υπάρχει πράγματι σχέση μεταξύ ψυχικής διαταραχής και βίαιης συμπεριφοράς;
- Αν ναι, ποια είναι η φύση αυτής της σχέσης;
- Είναι μία σχέση αιτίας-αποτελέσματος;
- Κατά πόσο μπορεί μία ψυχική διαταραχή να αυξήσει ή να ελαττώσει τις πιθανότητες εκδήλωσης βίαιης συμπεριφοράς από τον πάσχοντα;
ΑΠΟΔΟΜΩΝΤΑΣ ΤΟΝ ΜΥΘΟ: Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι υπάρχουν άτομα ψυχικά ασθενή τα οποία είναι όντως, σύμφωνα με την κρατούσα αντίληψη, βίαια, επικίνδυνα και απρόβλεπτα (Markowitz, 2011). Το ίδιο όμως ισχύει και για άτομα τα οποία είναι ψυχικά υγιή. Η σχέση μεταξύ ψυχικής διαταραχής και βίαιης συμπεριφοράς δεν είναι κατ’ανάγκη αιτιακή.
Το γεγονός ότι φαίνεται να υπάρχουν δυσανάλογα πολλοί ψυχικά ασθενείς εγκληματίες (Morris, 2006) πιθανόν να οφείλεται στη λεγόμενη «εγκληματοποίηση της ψυχικής ασθένειας» (Teplin, 1984). Η εν λόγω «εγκληματοποίηση» αναφέρεται στο ενδεχόμενο να θεωρούν τα όργανα της τάξης και το δικαστικό σύστημα τις ενέργειες ψυχικά ασθενών ατόμων περισσότερο ύποπτες (και κατ’επέκταση, αξιόποινες) σε σύγκριση με τις ενέργειες ψυχικά υγιών ατόμων. H καθηγήτρια Νομικής του London School of Economics Jill Peay (2007) κάνει επίσης λόγο για «ανάρμοστη εγκληματικότητα» των ψυχικά ασθενών αναφερόμενη στο ότι, λόγω της ασθένειάς τους, οι δράστες αδυνατούν να καλύψουν τα ίχνη τους και έχουν συνεπώς περισσότερες πιθανότητες να συλληφθούν για το έγκλημά τους.
Η ψυχική ασθένεια η οποία σχετίζεται αρκετά συχνά με βίαιες συμπεριφορές είναι
η σχιζοφρένεια (Anderson, 1997; Walsh et al., 2002). Σε έρευνά τους στη φυλακή
του Brixton, οι Taylor και Gunn (1984) βρήκαν ότι 45% των κρατουμένων που
έπασχαν από σχιζοφρένεια είχαν κατηγορηθεί για βίαιο έγκλημα. Ωστόσο, οι ίδιοι
ερευνητές επισημαίνουν ότι η πλειοψηφία των σχιζοφρενών δραστών διαπράττουν
εγκλήματα ήσσονος σημασίας. Ταυτόχρονα, οι Appelbaum, Robbins και Monahan
(2000) υποστηρίζουν ότι τα συμπτώματα της ψυχικής ασθένειας (π.χ. παραισθήσεις)
είναι συχνά τόσο έντονα που καθιστούν αδύνατη την τέλεση οποιουδήποτε
εγκλήματος από τον πάσχοντα.
Σε κάθε περίπτωση, οι ψυχικές ασθένειες και τα συμπτώματά τους εκδηλώνονται
σε ένα ευρύτερο περιβάλλον το οποίο τελεί υπό την επιρροή διαφόρων κοινωνικών
παραγόντων: έλλειψη πόρων (Silver et al., 1999), δυσλειτουργικές οικογένειες
(Matejkowski και Solomon, 2008) και ανεπαρκής κοινωνική πρόνοια (Silver and
Teasdale, 2005), μεταξύ άλλων, αυξάνουν την πιθανότητα βίαιης συμπεριφοράς από
τον ψυχικά ασθενή. Οι ίδιοι παράγοντες, όμως, ενδέχεται να οδηγήσουν σε εγκληματική
συμπεριφορά ανεξάρτητα από την ύπαρξη ψυχικής ασθένειας (Hiday, 2006).
Επομένως, η θεώρηση οποιασδήποτε εγκληματικής ενέργειας ως αποτελέσματος της
ψυχικής διαταραχής του δράστη είναι ανεπαρκής (αν και, σύμφωνα με τις παραπάνω
πληροφορίες, όχι απόλυτα εσφαλμένη) (Fazel και Grann, 2006).
Τέλος, η δαιμονοποίηση όσων πάσχουν από ψυχικές διαταραχές παραβλέπει το
γεγονός ότι τα συγκεκριμένα άτομα αποτελούν μία από τις πιο ευπαθείς κοινωνικές
ομάδες και κατά συνέπεια είναι πολύ πιο πιθανό να είναι θύματα και όχι θύτες
(65-130% πιο πιθανό σε σύγκριση με τον υπόλοιπο πληθυσμό σύμφωνα με τους Brekke
et al., 2001). Θεωρούμενοι «εύκολοι στόχοι» (Lurigio et al., 2013), πέφτουν
καθημερινά θύματα σεξουαλικής κακοποίησης, ληστείας, κλοπής, εκφοβισμού και
άλλων αντικοινωνικών συμπεριφορών από αγνώστους, φίλους, φροντιστές ή ακόμα και
μέλη της οικογένειάς τους (Mind, 2007).
Όσο λοιπόν κι αν το μήνυμα της ιστορίας του εκάστοτε «παρανοϊκού δολοφόνου» φαντάζει ξεκάθαρο, την επόμενη φορά που θα ακούσουμε την αναπαραγωγή της αξίζει να αναρωτηθούμε: Είναι άραγε ο παρανοϊκός πάντοτε δολοφόνος;
ΠΗΓΗ:https://www.crimetimes.gr
0 Σχόλια