Οι μικρότερες εργάσιμες εβδομάδες θα μπορούσαν να συμβάλουν στη μείωση των ατυχημάτων, στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, να "κάνουν τα φύλα πιο ίσα"

 Οι μικρότερες εργάσιμες εβδομάδες θα μπορούσαν να συμβάλουν στη μείωση των ατυχημάτων, στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, να κάνουν τα φύλα πιο ίσα και πολλά άλλα, υποστηρίζει ο ιστορικός και συγγραφέας Rutger Bregman.

Αν ρωτούσατε τον μεγαλύτερο οικονομολόγο του 20ου αιώνα ποια θα ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση του 21ου, δεν θα έπρεπε να το σκεφτεί δύο φορές.

 

Ελεύθερος χρόνος.

Το καλοκαίρι του 1930, τη στιγμή που η Μεγάλη Ύφεση γινότανε πολύ δυναμική, ο Βρετανός οικονομολόγος Τζον Μέιναρντ Κέινς έδωσε μια περίεργη διάλεξη στη Μαδρίτη με τίτλο «Οικονομικές δυνατότητες για τα εγγόνια μας» — με άλλα λόγια, για εμάς. Εκείνη την εποχή, η Μαδρίτη ήταν ένα χάος. Η ανεργία έβγαινε εκτός ελέγχου, ο φασισμός κέρδιζε έδαφος και η Σοβιετική Ένωση στρατολογούσε ενεργά υποστηρικτές. Μιλώντας σε μια πόλη στον γκρεμό της καταστροφής, ο Βρετανός οικονομολόγος διακινδύνευσε μια αντιφατική πρόβλεψη. Εκατό χρόνια από τότε, είπε, η ανθρωπότητα θα βρεθεί αντιμέτωπη με τη μεγαλύτερη πρόκληση που είχε αντιμετωπίσει ποτέ: τι να κάνει με μια θάλασσα ελεύθερου χρόνου. Και προέβλεψε ότι μέσα σε έναν αιώνα το δυτικό βιοτικό επίπεδο θα είχε πολλαπλασιαστεί τουλάχιστον σε τέσσερις φορές από εκείνο του 1930.

Το συμπέρασμά του: Το 2030, θα εργαζόμαστε μόλις δεκαπέντε ώρες την εβδομάδα. Έχουμε διανύσει πολύ καιρό για την εκπλήρωση αυτής της προφητείας. Γύρω στο έτος 2000, χώρες όπως η Γαλλία, η Ολλανδία και οι ΗΠΑ ήταν ήδη πέντε φορές πιο πλούσιες από το 1930. Ωστόσο, στις μέρες μας οι μεγαλύτερες προκλήσεις μας δεν είναι ο ελεύθερος χρόνος και η πλήξη, αλλά το άγχος και η αβεβαιότητα.

Γιατί δουλεύουμε τόσο πολύ; Σε αξιοσημείωτα πειράματα των Henry Ford και W.K. Kellogg, έχει βρεθεί ότι η παραγωγικότητα και οι πολλές ώρες εργασίας δεν πάνε χέρι-χέρι.

Στη δεκαετία του 1980, οι υπάλληλοι της Apple φορούσαν μπλουζάκια που έγραφαν: «Δουλεύω 90 ώρες την εβδομάδα και το αγαπώ!» Αργότερα, οι ειδικοί στην παραγωγικότητα υπολόγισαν ότι αν είχαν δουλέψει τις μισές ώρες, ο κόσμος θα μπορούσε να απολάμβανε τον πρωτοποριακό υπολογιστή Macintosh ένα χρόνο νωρίτερα.

Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι σε μια σύγχρονη οικονομία της γνώσης, ακόμη και η εργασία 40 ωρών την εβδομάδα είναι υπερβολική. Η έρευνα δείχνει ότι κάποιος που χρησιμοποιεί συνεχώς τις δημιουργικές του ικανότητες μπορεί, κατά μέσο όρο, να είναι παραγωγικός για όχι περισσότερο από έξι ώρες την ημέρα. Δεν είναι τυχαίο ότι οι πλούσιες χώρες του κόσμου, εκείνες με μεγάλη δημιουργική τάξη και υψηλά μορφωμένους πληθυσμούς, έχουν επίσης τελειοποιήσει τον περισσότερο χρόνο άδειας από τις εβδομάδες εργασίας τους. Και το να δουλεύεις λιγότερο θα μπορούσε πραγματικά να λύσει πολλά από τα μεγαλύτερα προβλήματα του κόσμου.

Η λιγότερη εργασία θα μπορούσε να μειώσει το άγχος – αμέτρητες μελέτες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι που εργάζονται λιγότερο είναι πιο ικανοποιημένοι με τη ζωή τους.

Σε μια πρόσφατη δημοσκόπηση που διεξήχθη μεταξύ εργαζόμενων γυναικών, Γερμανοί ερευνητές ποσοτικοποίησαν ακόμη και την «τέλεια μέρα». Το μεγαλύτερο μερίδιο των λεπτών (106’) θα κατευθυνόταν στις «οικείες σχέσεις». Υψηλή βαθμολογία σημείωσαν επίσης τα «Κοινωνικοποίηση» (82’), «χαλάρωση» (78’) και «φαγητό» (75’). Στο κάτω μέρος της λίστας ήταν οι «γονείς» (46’), «εργασία» (36’) και «μετακινήσεις» (33’). Οι ερευνητές σημείωσαν ξεκάθαρα ότι «προκειμένου να μεγιστοποιηθεί η ευημερία, είναι πιθανό η εργασία και η κατανάλωση (που αυξάνει το ΑΕΠ) να διαδραματίζουν μικρότερο ρόλο στις καθημερινές δραστηριότητες των ανθρώπων σε σύγκριση με τώρα».

Θα μπορούσε η μειωμένη εργασία ακόμη και να επιβραδύνει την κλιματική αλλαγή; Αποδεικνύεται, ναι. Μια παγκόσμια στροφή σε μια μικρότερη εβδομάδα εργασίας θα μπορούσε να μειώσει στο μισό το CO2 που εκπέμπεται αυτόν τον αιώνα. Οι χώρες με μικρότερη εβδομάδα εργασίας έχουν μικρότερο οικολογικό αποτύπωμα. Το να καταναλώνουμε λιγότερο ξεκινά με το να δουλεύουμε λιγότερο — ή, ακόμα καλύτερα, με την κατανάλωση της ευημερίας μας με τη μορφή του ελεύθερου χρόνου.

Δεδομένου ότι οι μεγάλες εργάσιμες ημέρες οδηγούν σε περισσότερα λάθη, οι μικρότερες εργάσιμες ημέρες θα μπορούσαν να μειώσουν τα ατυχήματα. Οι υπερωρίες είναι θανατηφόρες. Οι κουρασμένοι χειρουργοί έχουν βρεθεί ότι είναι πιο επιρρεπείς σε γλιστρήματα και οι στρατιώτες που έχουν κουραστεί είναι πιο επιρρεπείς στο να χάσουν στόχους. Από το Τσερνόμπιλ μέχρι το Διαστημικό Λεωφορείο Challenger, οι καταπονημένοι μάνατζερ συχνά αποδεικνύονται ότι έπαιξαν μοιραίο ρόλο σε καταστροφές. Δεν είναι τυχαίο ότι ο χρηματοπιστωτικός τομέας, ο οποίος προκάλεσε τη μεγαλύτερη καταστροφή της τελευταίας δεκαετίας, πνίγεται απολύτως στις υπερωρίες.

Η λιγότερη εργασία θα μπορούσε να μειώσει την ανεργία. Σε περιόδους ύφεσης, με την αυξανόμενη ανεργία και την παραγωγή να υπερβαίνει τη ζήτηση, το μοίρασμα των θέσεων εργασίας μπορεί να βοηθήσει να αμβλύνει το πλήγμα. Ερευνητές στη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο επιμερισμός εργασίας — στον οποίο δύο εργαζόμενοι μερικής απασχόλησης μοιράζονται τον φόρτο εργασίας που παραδοσιακά ανατίθεται σε έναν εργαζόμενο πλήρους απασχόλησης — συνέβαλε πολύ στον μετριασμό των επιπτώσεων της ύφεσης του 2008-2009 στους εργαζόμενους.

 

Η ισότητα των φύλων θα μπορούσε να έρθει πιο κοντά στην πραγματικότητα. Οι χώρες με μικρές εβδομάδες εργασίας είναι σταθερά στην κορυφή της κατάταξης για την ισότητα των φύλων. Το κεντρικό ζήτημα είναι η επίτευξη μιας πιο δίκαιης κατανομής της εργασίας.

Οι γυναίκες δεν θα είναι ελεύθερες να συμμετάσχουν πλήρως στην ευρύτερη οικονομία εάν οι άνδρες δεν κάνουν το μερίδιο που τους αναλογεί στο μαγείρεμα, την καθαριότητα και άλλες οικιακές εργασίες. Πουθενά το χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών δεν είναι μικρότερο από ό,τι στη Σουηδία, μια χώρα με ένα πραγματικά αξιοπρεπές σύστημα για τη φροντίδα των παιδιών και την άδεια πατρότητας. Και η άδεια πατρότητας, ειδικότερα, είναι ζωτικής σημασίας: Οι άνδρες που περνούν μερικές εβδομάδες στο σπίτι μετά τη γέννηση ενός παιδιού αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στις γυναίκες τους, στα παιδιά τους και στην οικογενειακή θαλπωρή από ό,τι θα είχαν διαφορετικά. Επιπλέον, αυτό το αποτέλεσμα διαρκεί — είστε έτοιμοι για αυτό; — για το υπόλοιπο της ζωής τους. Έρευνα στη Νορβηγία έδειξε ότι οι άνδρες που παίρνουν άδεια πατρότητας έχουν 50% περισσότερες πιθανότητες να μοιραστούν το πλύσιμο των ρούχων με τις γυναίκες τους. Η καναδική έρευνα δείχνει ότι θα αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στις οικιακές δουλειές και τη φροντίδα των παιδιών. Η άδεια πατρότητας είναι ένας δούρειος ίππος με τη δυνατότητα να αλλάξει πραγματικά το ρεύμα στον αγώνα για την ισότητα των φύλων.

 Η λιγότερη εργασία θα μπορούσε επίσης να μειώσει την ανισότητα. Οι χώρες με τις μεγαλύτερες διαφορές στον πλούτο είναι ακριβώς αυτές με τις μεγαλύτερες εβδομάδες εργασίας. Ενώ οι φτωχοί εργάζονται όλο και περισσότερες ώρες για να τα βγάλουν πέρα, οι πλούσιοι θεωρούν ότι είναι όλο και πιο «ακριβό» να παίρνουν άδεια καθώς οι ωριαίες χρεώσεις τους αυξάνονται. Σχεδόν εκατό χρόνια πριν, ο παλιός μας φίλος Τζον Μέιναρντ Κέινς έκανε μια εξωφρενική πρόβλεψη — κατάλαβε ότι το κραχ του χρηματιστηρίου του 1929 δεν είχε σκιάσει ολόκληρη την παγκόσμια οικονομία. Οι παραγωγοί μπορούσαν ακόμη να προμηθεύουν την ίδια ποσότητα που προσέφεραν το προηγούμενο έτος. Μόνο η ζήτηση για πολλά προϊόντα είχε στερέψει. «Υποφέρουμε, όχι από τα ρευματικά της τρίτης ηλικίας», έγραψε ο Κέινς, «αλλά από τους αυξανόμενους πόνους των υπερβολικά γρήγορων αλλαγών».

Σήμερα, το όνειρο μιας μικρότερης εβδομάδας εργασίας έχει καταπατηθεί – δεν υπάρχει σχεδόν κανένας πολιτικός διατεθειμένος να το υποστηρίξει, ακόμη και με το άγχος και την ανεργία να αυξάνεται. Ωστόσο, ο Κέινς δεν ήταν τρελός. Στην εποχή του, οι εργάσιμες εβδομάδες συρρικνώνονταν γρήγορα και απλώς «παρέπεμψε» στο μέλλον την τάση που είχε ξεκινήσει γύρω στο 1850. Φανταστείτε λοιπόν ότι η επανάσταση του ελεύθερου χρόνου θα κέρδιζε ξανά σε αυτόν τον αιώνα. Ακόμη και σε συνθήκες αργής οικονομικής ανάπτυξης, θα μπορούσαμε να εργαζόμαστε λιγότερες από 15 ώρες την εβδομάδα μέχρι το 2050 και να κερδίζουμε το ίδιο ποσό με το 2000. Εάν μπορούμε πράγματι να το κάνουμε αυτό, είναι καιρός να αρχίσουμε να προετοιμαζόμαστε.

Πρώτα πρέπει να αναρωτηθούμε: Θέλουμε μια μικρότερη εβδομάδα εργασίας;

Οι δημοσκόποι έχουν ήδη κάνει αυτή την ερώτηση σε ανθρώπους σε όλο τον κόσμο και η απάντηση είναι «Ναι, πολύ, παρακαλώ». Όταν Αμερικανοί επιστήμονες εξέτασαν τους υπαλλήλους για να μάθουν αν θα προτιμούσαν να έχουν επιπλέον μισθό δύο εβδομάδων ή δύο εβδομάδες άδεια, οι διπλάσιοι άνθρωποι επέλεξαν τον επιπλέον χρόνο. Και όταν Βρετανοί ερευνητές ρώτησαν τους υπαλλήλους αν προτιμούσαν να κερδίσουν το λαχείο ή να δουλέψουν λιγότερο, πάλι, διπλάσιοι επιλέγουν το δεύτερο. Πολλά στοιχεία δείχνουν το γεγονός ότι δεν μπορούμε να κάνουμε χωρίς μια αρκετά μεγάλη καθημερινή δόση ανεργίας. Η λιγότερη εργασία παρέχει δυνατότητα και για άλλα πράγματα που είναι επίσης σημαντικά για εμάς, όπως η οικογένεια, η συμμετοχή της κοινότητας και η ψυχαγωγία.

 Και το δεύτερο ερώτημα είναι: Πώς μπορούμε να καταφέρουμε να δουλεύουμε λιγότερο; Δεν μπορούμε όλοι να προχωρήσουμε μόνοι μας σε μια εβδομάδα εργασίας 20 ή 30 ωρών. Η μείωση της εργασίας πρέπει πρώτα να αποκατασταθεί ως πολιτικό ιδανικό. Από εκεί, μπορούμε να περιορίσουμε την εβδομάδα εργασίας βήμα προς βήμα, ανταλλάσσοντας χρήματα για χρόνο, επενδύοντας περισσότερα χρήματα στην εκπαίδευση και αναπτύσσοντας ένα πιο ευέλικτο σύστημα συνταξιοδότησης και καλές διατάξεις για γονική άδεια και φροντίδα παιδιών. Όλα ξεκινούν με αντιστρεπτικά κίνητρα. Επί του παρόντος, είναι φθηνότερο για τους εργοδότες να προγραμματίσουν ένα άτομο να εργαστεί υπερωρίες παρά να προσλάβουν δύο άτομα. Αυτό συμβαίνει επειδή πολλά κόστη εργασίας, όπως τα επιδόματα υγειονομικής περίθαλψης, καταβάλλονται ανά εργαζόμενο αντί ανά ώρα. Και αυτός είναι επίσης ο λόγος που εμείς ως άτομα δεν μπορούμε να αποφασίσουμε μονομερώς να αρχίσουμε να εργαζόμαστε λιγότερο. Στο τέλος της εργάσιμης ημέρας, σχεδόν σε κάθε γραφείο, μπορείς να βρεις εξαντλημένο προσωπικό να κάθεται στα γραφεία του και να περιηγείται άσκοπα στα προφίλ ατόμων που δεν γνωρίζουν στο Facebook, περιμένοντας μέχρι να φύγει ο πρώτος από τους συναδέλφους του για την ημέρα. Το σπάσιμο αυτού του φαύλου κύκλου θα απαιτήσει συλλογική δράση — από εταιρείες ή, καλύτερα, από χώρες.

Ο αληθινός ελεύθερος χρόνος δεν είναι ούτε πολυτέλεια ούτε κακία. Είναι τόσο ζωτικής σημασίας για τον εγκέφαλό μας όσο η βιταμίνη C για το σώμα μας. Δεν υπάρχει άνθρωπος στη γη που στο νεκροκρέβατό του να σκέφτεται: «Αν είχα αφήσει μόνο λίγες ώρες στο γραφείο ή είχα καθίσει μπροστά στον υπολογιστή λίγο περισσότερο». Σίγουρα, το κολύμπι σε μια θάλασσα ελεύθερου χρόνου δεν θα είναι εύκολο. Μια εκπαίδευση του 21ου αιώνα θα πρέπει να προετοιμάζει τους ανθρώπους όχι μόνο για την ένταξη στο εργατικό δυναμικό, αλλά και, (και πιο σημαντικό), για τη ζωή. Και μπορούμε να χειριστούμε την καλή ζωή, αρκεί να αφιερώσουμε χρόνο.

ΠΗΓΉ: https://ideas.ted.com/

Excerpted from the new book Utopia for Realists: How We Can Build the Ideal World by Rutger Bregman. Reprinted with permission from Little, Brown and Company, a division of Hachette Book Group, Inc. © 2017 Rutger Bregman.