Αυτισμός και θεραπεία: Συνδυασμός συμπεριφορικής και γνωστικής κατεύθυνσης

 

 Γνωστική -Συμπεριφορική Θεραπεία

Αυτισμός και θεραπεία είναι δύο έννοιες που πάνε μαζί. Ο τρόπος θεραπείας ωστόσο διαφέρει από άτομο σε άτομο και από το είδος παρεχόμενης υποστήριξης του κάθε θεραπευτή. Ορισμένα άτομα με αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας έχουν ανάγκη από ψυχολογική υποστήριξη για να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα της καθημερινότητας, της σχέσης τους με τους άλλους ανθρώπους και με τον ίδιο τους τον εαυτό. Η γνωστική – συμπεριφορική θεραπεία που συνδυάζει δύο αποτελεσματικά είδη ψυχοθεραπείας, τη γνωστική και τη συμπεριφορική, είναι αποτελεσματική στις περιπτώσεις αυτές. Η συμπεριφορική θεραπεία βοηθάει το άτομο να αποδυναμώσει τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα σε προβληματικές συνθήκες και στις συνήθεις αντιδράσεις του, όπως ο φόβος, η κατάθλιψη, ο θυμός, η αυτοκαταστροφή και η ηττοπάθεια. Η γνωστική θεραπεία του επιτρέπει να κατανοήσει ότι συγκεκριμένα μοτίβα συμπεριφοράς προκαλούν ανεπιθύμητα συμπτώματα και το κάνουν είτε να αισθάνεται άγχος, κατάθλιψη ή θυμό, χωρίς συγκεκριμένο λόγο. Αυτισμός και θεραπεία είναι δύο έννοιες που η συσχέτισή τους χρήζει μεγαλύτερης μελέτης.

«Η θεραπεία ξεκινάει με την αξιολόγηση της φύσης και του βαθμού της συναισθηματικής διαταραχής, με τη χρήση κλιμάκων αξιολόγησης του εαυτού και κλινικής συνέντευξης. Το επόμενο στάδιο είναι η συναισθηματική εκπαίδευση με συζήτηση και ασκήσεις για την κατανόηση της σύνδεσης που υπάρχει ανάμεσα στη νόηση, το συναίσθημα, τη συμπεριφορά και τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα αντιλαμβάνονται τα συναισθήματα τους και δομούν διάφορες καταστάσεις. Το τελικό στάδιο είναι η γνωστική αναδόμηση, η διαχείριση του στρες, η περισυλλογή για τον εαυτό και ένα ατομικό πρόγραμμα δραστηριοτήτων για την εξάσκηση νέων γνωστικών δεξιοτήτων»

 Αυτισμός και θεραπεία: Γνωστική – Συμπεριφορική

Συχνά ο αυτισμός συνοδεύεται από συμπτώματα κατάθλιψης και άγχους, ιδιαίτερα στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή. Αυτά τα προβλήματα εκδηλώνονται συνήθως στον τρόπο με τον οποίο τα άτομα με αυτισμό αντιδρούν όταν βιώνουν δυσκολίες. Μπορεί να δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν την αβεβαιότητα και να ελέγξουν τη συμπεριφορά και τα συναισθήματά τους. Οι γνωστικοί συμπεριφορικοί θεραπευτές πιστεύουν ότι εάν ένα άτομο αλλάξει τον τρόπο σκέψης του για τον εαυτό και τους άλλους (και τι συνέβαινε στο παρελθόν ή τι θα συμβεί στο μέλλον), τότε θα είναι σε θέση να λειτουργήσει καλύτερα στην καθημερινότητά του. Τα άτομα με αυτισμό, όπως και πολλοί άλλοι άνθρωποι εξάλλου, σκέφτονται με έναν τρόπο που τα εμποδίζει να αντιμετωπίσουν καθημερινές καταστάσεις, κάτι που ορίζεται ως γνωστική διαστρέβλωση.

• Σκέψη του τύπου «όλα ή τίποτα» (π.χ. πρέπει να είμαι συνεχώς καλά, χωρίς καμιά εξαίρεση).
• Πολωτική σκέψη (π.χ. οι άνθρωποι είναι είτε οι καλύτεροι φίλοι μου είτε οι χειρότεροι εχθροί μου).
• Μοιρολατρική σκέψη (π.χ. τα πράγματα θα χειροτερέψουν, οτιδήποτε και αν κάνω).
• Ανακριβείς αποδόσεις αιτίου (π.χ. για τα προβλήματά μου ευθύνεται πάντα κάποιος άλλος).
• Μείωση αποδείξεων, όταν δεν επιβεβαιώνει κάτι για τον εαυτό του (π.χ. η δασκάλα μου δεν είχε δίκιο. Δεν μπόρεσα τελικά να λύσω την άσκηση στα μαθηματικά).

 Τα παιδιά και οι ενήλικες με αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας ή σύνδρομο Asperger είναι επιρρεπείς στην ανάπτυξη δευτερογενών συναισθηματικών διαταραχών, γεγονός που μπορεί να οφείλεται στο βαθμό ενσυναίσθησης που έχουν για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στην κοινωνική τους ενσωμάτωση, καθώς και στην αντίληψη και διαχείριση των συναισθημάτων τους.

«Η γνωστική – συμπεριφορική θεραπεία, όπως έχει σχεδιαστεί, είναι αποτελεσματική στην αλλαγή του τρόπου με τον οποίο σκέφτεται το άτομο με αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας και αντιδρά σε συναισθήματα όπως το άγχος, η λύπη και ο θυμός. Η θεραπεία απευθύνεται στη γνωστική ανεπάρκεια, την ανωριμότητα, την πολυπλοκότητα και την αποτελεσματικότητα της σκέψης – και στη γνωστική διαστρέβλωση – τη δυσλειτουργική σκέψη και τις λανθασμένες υποθέσεις»

Ο L. Lovaas, υποστηρικτής της συμπεριφοριστικής θεραπείας, σε έρευνα που έκανε βρήκε ότι:

• Ανεπιθύμητες μορφές συμπεριφοράς όπως ηχολαλία κ.λπ. μειώθηκαν, ενώ θετικές μορφές, όπως ομιλία, κοινωνικές δεξιότητες αυξήθηκαν με τη χρήση αμοιβής ή τιμωρίας.
• Μετά από 8μηνη θεραπεία μερικά αυτιστικά παιδιά παρουσίασαν αβίαστα μορφές κοινωνικής αλληλεπίδρασης και λεκτικής συμπεριφοράς.
• Ο δείκτης νοημοσύνης των παιδιών αυξήθηκε.
• Ενώ όλα τα παιδιά παρουσίασαν αλλαγή προς το καλύτερο, παρατηρήθηκαν
  αναφορές στο ποσό βελτίωσης από παιδί σε παιδί.
• Επανέλεγχοι στη συμπεριφορά των παιδιών αυτών έδειξαν ότι τα παιδιά που έμειναν στο πρόγραμμα θεραπείας διατήρησαν και μετά από 1-4 χρόνια την αρχική βελτίωση, λιγότερο ποσοστό απ’ ότι τα παιδιά που επέστρεψαν στις οικογένειες τΠηγή εικόνας: pedemata.gr

Αυτισμός και θεραπεία: Συναισθηματική Εκπαίδευση
Το άτομο μαθαίνει ότι τα αισθήματα βιώνονται κατά μήκος ενός συνεχούς ως προς την ένταση, την προσωπική εμπειρία και έκφραση. Εν συνεχεία καθοδηγείται προκειμένου να μπορέσει να διακρίνει το βαθμό του συναισθήματος στον εαυτό του και στους άλλους, χρησιμοποιώντας από βιολογικά σημάδια έως τη συμπεριφορά που εκδηλώνεται. Αυτή η πτυχή της θεραπείας είναι ιδιαίτερα πολύτιμη για τα άτομα με αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας που δυσκολεύονται να βιώσουν το φάσμα και το συνεχές της συναισθηματικής εμπειρίας και έκφρασης. Σχεδιάζεται ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα που επικεντρώνεται άμεσα σε ένα θετικό συναίσθημα ή διάσταση που επηρεάζει την καθημερινότητα. Είναι βασικό να σιγουρευτεί ο θεραπευτής ότι το άτομο κατανοεί κάθε λέξη που χρησιμοποιείται για την περιγραφή μιας συγκεκριμένης συναισθηματικής κατάστασης με παρόμοιο τρόπο με το θεραπευτή. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένα «θερμόμετρο» συναισθημάτων όπου ο θεραπευόμενος αναφέρει σε ποιο σημείο πιστεύει ότι θα πρέπει να τοποθετηθεί η λέξη ή το σχόλιο. Ένα άτομο με αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας ή ένα άτομο με Asperger μπορεί να χρησιμοποιεί υπερβολικές δηλώσεις όπως «θα αυτοκτονήσω» προκειμένου να εκφράσει ένα ήπιο επίπεδο συναισθηματικής εμπειρίας. Γίνεται εκπαίδευση και στις δεξιότητες της κοινωνικής λογικής, σε κώδικες κοινωνικής συμπεριφοράς, επίλυσης διαφωνιών και φιλικές δεξιότητες. Ένα βασικό αίτιο της κατάθλιψης των ατόμων με αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας είναι η δυνατή τους επιθυμία να αποκτήσουν φίλους, ενώ αναγνωρίζουν τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν για να επιτύχουν και να διατηρήσουν γνήσιες φιλίες.

Αυτισμός και θεραπεία: Γνωστική Αναδόμηση
Η γνωστική αναδόμηση επιτρέπει στα άτομα με αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας να διορθώσουν τις λανθασμένες, διαστρεβλωμένες και δυσλειτουργικές αντιλήψεις και πεποιθήσεις τους. Η συγκεκριμένη διαδικασία συμπεριλαμβάνει την πρόκληση και την αμφισβήτηση της σκέψης τους με λογικές αποδείξεις και τη διασφάλιση της εκλογίκευσης των συναισθημάτων τους. Το πρώτο στάδιο είναι η εδραίωση των αποδείξεων. Τα άτομα με σύνδρομο Asperger μπορεί να κάνουν λανθασμένες υποθέσεις για τις καταστάσεις, τις επιπτώσεις και τις προθέσεις των άλλων. Έχουν την τάση να ερμηνεύουν κυριολεκτικά τις καταστάσεις και με ένα συνηθισμένο σχόλιο μπορεί να απομακρυνθούν από το πλαίσιο τους ή να ωθηθούν στα άκρα. Παράδειγμα αποτελεί μια κοπέλα με σύνδρομο Asperger που παράκουσε μια μέρα στο σχολείο ότι ένα κορίτσι πρέπει να είναι αδύνατο για να είναι δημοφιλές. Παρουσίασε δραματική απώλεια βάρους επιχειρώντας να επιτύχει την αποδοχή των συνομηλίκων της. Ο θεραπευτής ενθαρρύνει το άτομο να αποκτήσει πιο ευέλικτη σκέψη και να ζητάει διευκρινίσεις χρησιμοποιώντας σχόλια «διάσωσης» όπως «αστειεύεσαι;» ή «δεν κατάλαβα τι εννοείς». Παρόμοια σχόλια μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να σώσει την κατάσταση ένα άτομο που αντέδρασε ανάρμοστα σε ένα σχόλιο, π.χ. «λυπάμαι που σε πρόσβαλα» ή «συγνώμη, τι θα έπρεπε να κάνω;».

Πολλά άτομα έχουν επίσης πρόβλημα με την απόδοση αιτίου, εφόσον μπορεί να κατηγορούν μόνο τους άλλους και να μην αναγνωρίζουν τη δική τους συμβολή σε ένα συμβάν. Επιλέγουν ορισμένα που τα θεωρούν υπεύθυνα για ότι συμβαίνει και τα καθιστούν στόχο της απόδοσης δικαίου ή της τιμωρίας τους. Δυσκολεύονται να κατανοήσουν ότι έχουν συμβάλει και τα ίδια στην πραγματοποίηση ενός γεγονότος. Μπορεί να συμβεί και το αντίθετο, δηλαδή να θεωρούν ότι είναι υπεύθυνα για τα τεκταινόμενα και να βιώσουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, άγχος και ενοχές. Είναι επίσης δυνατό να έχουν περιορισμένο ρεπερτόριο αντιδράσεων – σωματικών και λεκτικών – το οποίο μπορεί να διευρυνθεί με τη συνδρομή του θεραπευτή.

Οι κλασικές τεχνικές χαλάρωσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν προκειμένου να μπορέσουν τα παιδιά με αυτισμό να διαχειριστούν το στρες. Η μεγαλύτερη πηγή άγχους είναι συνήθως η κοινωνικοποίηση και ο θεραπευτής πρέπει να προσδιορίσει με τη βοήθεια του παιδιού τις κοινωνικές καταστάσεις όπου νιώθει περισσότερο ευάλωτο. Έχει ανάγκη από μια ξεκάθαρη δομημένη προσέγγιση με συντομότερη αλλά πιο συχνή θεραπεία και συνεδρίες εξάσκησης. «Είναι καλό τα βασικά σημεία να δίνονται στο παιδί γραμμένα ή τυπωμένα έτσι ώστε να μπορεί να τα βλέπει, να τα εξασκεί και να τα αναθεωρεί στην αρχή κάθε επόμενης συνεδρίας» 

Αν και η γνωστική – συμπεριφορική θεραπεία θα μπορούσε να είναι μια αποτελεσματική θεραπεία για τις συναισθηματικές διαταραχές των ατόμων με σύνδρομο Asperger και άτομα με αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας, μέχρι στιγμής δεν έχουν διεξαχθεί επαρκείς έρευνες που να επαληθεύουν την αποτελεσματικότητα της εν λόγω μεθόδου, επειδή δεν έχει χρησιμοποιηθεί σε πολλές περιπτώσεις. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο ότι αρχίσαμε να αντιλαμβανόμαστε σχετικά πρόσφατα τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν άτομα υψηλής λειτουργικότητας και δεν είναι άμεσα ορατά επειδή δεν εκδηλώνονται απαραίτητα μέσω της συμπεριφοράς τους (π.χ. δεν εκφράζονται με επιθετικότητα αλλά με κατάθλιψη). Το TEACCH έχει ενσωματώσει τη γνωστική – συμπεριφορική προσέγγιση στην παρέμβασή του και έχει υποστηρίξει ότι είναι πολύ αποτελεσματική στην αντιμετώπιση των συναισθηματικών διαταραχών όταν εφαρμόζεται σωστά από κατάλληλα εκπαιδευμένους και ευαισθητοποιημένους θεραπευτές.

Πηγή:https://www.maxmag.gr/