Προσωπικότητα του ασθενούς με καρκίνο

 

Υπερβολικά συναισθηματική, σαγηνευτική προσωπικότητα

Ο άρρωστος με τον τύπο αυτό της προσωπικότητας παρουσιάζεται ενδιαφέρον, γοητευτικός ή και προκλητικός. Μερικές φορές όμως μπορεί να θεωρηθεί ύποπτος προσποίησης, ότι δηλαδή δεν είναι πραγματικά άρρωστος.

Με το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό δημιουργεί έντονες σχέσεις, στις οποίες διακρίνεται η ανάγκη του για προσοχή και θαυμασμό, ακόμα και η ζήλεια του γιατί ο γιατρός ή η νοσοκόμα δείχνει ενδιαφέρον σε άλλον άρρωστο. Ο άνδρας άρρωστος μπορεί να επιχειρήσει επανειλημμένα να αποδείξει ή και να υπερβάλλει τον ανδρισμό του και το θάρρος του, ιδιαίτερα μπροστά σε νοσοκόμες και γυναίκες γιατρούς.

Η γυναίκα άρρωστη μπορεί να παρουσιάσει την αδυναμία της από την αρρώστια με ελκυστικό-σαγηνευτικό τρόπο να ντυθεί προσεκτικά και ελκυστικά και ενδεχόμενα να φλερτάρει. Η τόσο ζωντανή όμως προσωπικότητα, εύκολα αναπτύσσει άγχος για την παραμικρότερη ιατρική επέμβαση.

Ψυχαναλυτικά, τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας αυτής θεωρείται ότι προέρχονται από την ηλικία των τριών έως έξι ετών, όπου το παιδί δημιουργεί μια έντονη σχέση με το γονιό του αντίθετου φύλου και νιώθει ένοχο για επιθετικές φαντασίες ενάντια στο γονιό του ίδιου φύλου, όπου όμως κάτω από τη σεξουαλικότητα κρύβεται η ανάγκη για προστασία.

Η αρρώστια στο άτομο αυτό γίνεται αντιληπτή σαν προσωπικό ελάττωμα: κινδυνεύει να θεωρηθεί ανίατο, άσχημο, αποτυχημένο. Μπορεί και να θεωρηθεί σαν τιμωρία για ασυνείδητες παιδικές επιθυμίες.

Στους άνδρες οι μεγαλύτεροι φόβοι αφορούν την παραμόρφωση του σώματος και την απώλεια της φυσικής δύναμης, οπότε και επίδειξη σωματικής δύναμης, συναγωνιστικότητας και ερωτοτροπίες με τις νοσοκόμες και άλλες γυναίκες του περιβάλλοντος κυριαρχούν στην εικόνα.

Οι γυναίκες φοβούνται ότι θα χάσουν τη θηλυκότητα και τη γοητεία τους, οπότε και ντύνονται προσεκτικά και φλερτάρουν. Άνδρες και γυναίκες προσπαθούν να κινήσουν την προσοχή και τη συμπάθεια του περιβάλλοντος και δείχνουν ενδεχόμενα αδιαφορία στις συνέπειες της αρρώστιας τους. Μερικές φορές και σαν αντίδραση στο ασυνείδητο άγχος οι άρρωστοι αυτοί μπορεί να επιχειρήσουν δυσκολότατες εγχειρητικές επεμβάσεις για να αποδείξουν πόσο θαρραλέοι είναι.

Εφόσον οι άρρωστοι αυτοί ζητούν αναγνώριση της ελκυστικότητας και του θάρρους τους, θα ήταν λάθος το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό να μην τους τη δώσει. Ταυτόχρονα όμως γνωρίζοντας την ευκολία με την οποία εμπλέκονται σε συναισθηματικές σχέσεις θα πρέπει να την επικοινωνήσει ήρεμα και προσεκτικά.

Καλό είναι να θυμάται κανείς ότι κάτω από τη σεξουαλικότητα κρύβεται η ανάγκη των αρρώστων αυτών για προστασία και ασφάλεια. Με το ίδιο πνεύμα, της ανακούφισης της ανασφάλειάς τους, θα δοθούν και εξηγήσεις για την αρρώστια τους, λιγότερο όμως, λεπτομερειακά από ότι στο άτομο με την προηγούμενη προσωπικότητα. Ιδιαίτερα στα άτομα αυτά, θα δοθεί η ευκαιρία να εκτονώσουν επανειλημμένα τους φόβους τους γύρω από την αρρώστιά τους.

Μακρόχρονα βασανισμένη, αυτοθυσιαζόμενη προσωπικότητα

Πρόκειται για ασθενείς που παρουσιάζουν ένα ιστορικό επανειλημμένων βασάνων είτε από αρρώστιες είτε από κακοτυχίες, αναποδιές και αποτυχίες. Συχνά αυτές οι δυστυχίες αποδίδονται από αυτούς σε κακιά τύχη. Αν όμως διερευνήσουμε προσεκτικότερα μπορούμε να διακρίνουμε ότι ανάμεσα σε αυτούς τους ασθενείς, υπάρχει μια ομάδα με έντονες ασυνείδητες τάσεις να προκαλούν οι ίδιοι τις δυστυχίες τους, είτε πέφτοντας οι ίδιοι σε δύσκολες καταστάσεις είτε από υπερβολική ευαισθησία, αντιδρώντας έντονα σε δυσάρεστες καταστάσεις.

Οι άνθρωποι αυτοί τείνουν να αδιαφορούν για τη δική τους άνεση και να υπηρετούν άλλους ανθρώπους. Συχνά όμως, παρά την ταπεινότητα και τη μετριοφροσύνη τους, μπορούμε να παρατηρήσουμε μια τάση να παρουσιάζουν το ότι υποφέρουν με επιδεικτικό τρόπο. Στους περισσότερους ανθρώπους προκαλούν συμπάθεια και επιδοκιμασία, όμως, μπορεί να προκαλέσουν και αμηχανία και εκνευρισμό.

Η επιθυμία να επιζητεί κανείς να υποφέρει, να πονά δηλαδή μπορεί να φαίνεται παράδοξη. Εν τούτοις, ο πόνος συνδέεται στενά με την ευχαρίστηση τόσο ψυχολογικά, όσο και σωματικά. Π.χ. γνωρίζουμε την συνύπαρξη της ευχαρίστησης και του πόνου στην αθλητική άσκηση.

Στις γυναίκες η έμμηνη ρύση, η συνουσία, η γέννα είναι στενά συνδεδεμένες τόσο με δυσφορία ή πόνο όσο και με ικανοποίηση ή ευχαρίστηση. Ταυτόχρονα τα παιδιά συχνά ανακαλύπτουν ότι όταν αρρωσταίνουν (και πονούν) δέχονται περισσότερη φροντίδα και αγάπη από τους γονείς τους.

Επιπλέον σε μερικά άτομα μπορεί να βρούμε μια ασυνείδητη ανάγκη για τιμωρία, για να ανακουφίσουν ασυνείδητα αισθήματα ενοχής, οπότε και η ατυχία ή η αρρώστια μπορεί να έρθει και σαν εξιλέωση.

Ψυχαναλυτικά, ιδιαίτερα καταπιεστική ανατροφή που κάνει το παιδί να νιώθει ένοχο για το παραμικρό και δεν του επιτρέπει να δείξει θυμό θεωρείται ότι συμβάλλει στην ανάπτυξη τέτοιας προσωπικότητας. Επίσης ενοχοποιούνται το ξύλο που σε μερικά παιδιά μπορεί να προκαλέσει και διέγερση χρωματισμένη με ευχαρίστηση ή η ύπαρξη ενός γονιού που πρώτα τιμωρεί και μετά εξιλεωτικά προσφέρει ευχαρίστηση.

Προσκόλληση σε ένα επιθετικό ή σαδιστικό γονιό μπορεί να οδηγήσει σε αναζήτηση παρόμοιων ανθρώπων αργότερα στη ζωή. Υπερβολική φροντίδα στο άρρωστο παιδί, μπορεί να οδηγήσει σε αναζήτηση της φροντίδας αυτής με τον ίδιο τρόπο αργότερα.

Η βασική ανάγκη του ατόμου με την προσωπικότητα αυτή είναι να κερδίσει αγάπη, φροντίδα και αποδοχή, αν και αισθάνεται ένοχο να τα δεχθεί χωρίς αυτοθυσία και πόνο. Οπότε στην αρρώστιά του, παραπονείται συνέχεια και τονίζει πόσο υποφέρει, γιατί έτσι μόνο μπορεί να επιτρέψει (ασυνείδητα) στον εαυτό του να δεχθεί τη φροντίδα και την αγάπη.

Έτσι μια γριούλα π.χ. με αυτή την προσωπικότητα, μπορεί να παρουσιάσει το εξής παράδοξο φαινόμενο: Όσο περισσότερο το νοσηλευτικό προσωπικό την παρηγορεί, τονίζει τη βελτίωση της και την ενθαρρύνει, τόσο τα παράπονά της αυξάνουν. Αδιαφορεί για τις αποδείξεις της βελτίωσής της και τονίζει τα στοιχεία της αρρώστιάς της που δεν έχουν βελτιωθεί. Το άτομο αυτό νιώθει πολύ ένοχο για να δεχθεί τη βελτίωσή του, καθώς μια ολόκληρη ζωή έχει μάθει να υποφέρει.

Ο μόνος τρόπος να την ανακουφίσουμε και να την κάνουμε να συνεργαστεί για τη βελτίωση της είναι να παρουσιάσουμε την προσπάθεια για τη βελτίωση σαν ένα επιπρόσθετο αγώνα, ένα επιπρόσθετο βάρος που θα πρέπει να επωμισθεί. Και να συμπληρώσουμε ότι δεν θα γίνει καλά για τον εαυτό της, αλλά για να μπορέσει να συνεχίσει να βοηθά την οικογένειά της.

Επιφυλακτική, καχύποπτη & φιλόνικη προσωπικότητα

Το άτομο αυτό είναι φανερά ή καλυμμένα επιφυλακτικό απέναντι στους άλλους ανθρώπους, υποπτεύεται και αμφισβητεί τις προθέσεις τους ή είναι εριστικό και κατηγορεί τα κίνητρά τους. Συνήθως έχει ένα βαθύ συναίσθημα ότι οι άλλοι «το ρίχνουν». Ιδιαίτερα φοβάται την πιθανότητα να βρεθεί σε ευάλωτη θέση στην οποία μπορεί να το εκμεταλλευτούν.

Άρρωστοι με τη προσωπικότητα αυτή είναι υπερευαίσθητοι στους υπαινιγμούς και στην παραμικρή υποψία ύπαρξης αρνητικής διάθεσης στους άλλους ανθρώπους. Όταν υποστούν κριτική ή υποτιμηθούν μπορεί να φτάσουν στο σημείο να νιώσουν ότι καταδιώκονται. Αυτή η υπερβολική ευαισθησία στην κριτική και ο φόβος της καταδίωξης από τους άλλους αντικατοπτρίζει ουσιαστικά μια βαθύτερη έγνοια για τα λάθη και τις αδυναμίες τους.

Τα λάθη όμως αυτά, τις αδυναμίες και τις αυτοκατηγόριες, τις προβάλλουν στα άτομα του περιβάλλοντός τους και έτσι νιώθουν ότι δεν είναι εσωτερικές, αλλά προέρχονται από τους άλλους. Είναι φαινόμενο ανάλογο με το παιδάκι που κατηγορεί το τραπέζι όταν χτυπήσει ή το κοριτσάκι που λέει ότι η κούκλα έκανε τη ζημιά και όχι αυτή.

Έτσι τα άτομα αυτά απαλλάσσοντας τον εαυτό τους από κάθε τι δυσάρεστο ανεβάζουν την αυτοεκτίμησή τους, αντιλαμβάνοντος όμως τον κόσμο γύρω τους σαν απειλητικό και κακό. Το άτομο αυτό όταν αρρωστήσει έχει την τάση να κατηγορεί τους άλλους για την αρρώστιά του. Ταυτόχρονα η εσωτερική του τάση και η επιθετικότητα αυξάνει με αποτέλεσμα την αύξηση του φόβου του να του κάνουν οι άλλοι κακό.

Γίνεται πολύ πιο φοβισμένο, επιφυλακτικό, καχύποπτο, φιλόνικο και προσπαθεί να ελέγξει τους άλλους. Για να ανακουφίσουμε την φιλυποψία του αρρώστου αυτού, είναι ουσιώδες να τον ενημερώνουμε, όσο το δυνατόν νωρίτερα, για τη στρατηγική της διάγνωσης και της θεραπείας.

Γνωρίζοντας τη ευαισθησία του στις διάφορες παρατηρήσεις θα κάνουμε υπομονή και δεν θα εμπλακούμε σε σύγκρουση μαζί του. Μια σταθερή φιλική στάση χωρίς ιδιαίτερο πλησίασμα, που μπορεί να παρανοηθεί, είναι η καλύτερη αντιμετώπιση. Στην περίπτωση που ένα τέτοιο άτομο κάτω από το στρες μιας δύσκολης αρρώστιας π.χ. καρκίνου, γίνεται ιδιαίτερα δύσκολο και εκνευριστικό, παραπονούμενο για κάθε ατέλεια της νοσηλείας του, δεν θα βοηθήσει ούτε να συμφωνήσουμε μαζί του ούτε να μαλώσουμε μαζί του.

Θα πρέπει μάλλον να του επικοινωνήσουμε το πόσο αντιλαμβανόμαστε την κακουχία και τη δυσφορία που προκαλούν σε ένα άτομο της ευαισθησίας του (θα το τονίσουμε αυτό) οι παραλείψεις και οι ατέλειες της νοσηλευτικής φροντίδας.


Έντονο αίσθημα ανωτερότητας & υπεροψίας προσωπικότητα

Υπάρχουν άτομα που θέλουν να βλέπουν τον εαυτό τους σαν πολύ δυνατό και ιδιαίτερα σπουδαίο. Αυτή η τάση μπορεί να φτάσει μέχρι τη ματαιοδοξία ή να πάρει την απόχρωση ακόμη και του μεγαλείου. Ή ακόμα να πάρει τη μορφή της συγκαταβατικής ανωτερότητας. Οι μονόλογοι είναι αγαπημένες επιδόσεις των ατόμων αυτών καθώς και η προσπάθεια δημιουργίας μιας απόχρωσης μυστηρίου γύρω από τον εαυτό τους.

Αλλά όπως συμβαίνει και με τόσες άλλες υπερβολικές καταστάσεις, τα χαρακτηριστικά αυτά είναι συνήθως αντιδράσεις σε βαθύτερες αμφιβολίες και αβεβαιότητα για την ουσιαστική αξία τους σαν άτομα. Όταν τα άτομα αυτά αρρωστήσουν προσπαθούν να βρουν ή παριστάνουν ότι βρήκαν μόνο «αντάξιους της ανωτερότητάς» τους γιατρούς ή κλινικές. Κοιτούν αφ’ υψηλού το νεότερο προσωπικό αλλά ανταγωνίζονται ακόμα και τους πεπειραμένους γιατρούς στις γνώσεις και τα συμπεράσματα γύρω από την αρρώστιά τους.

Πολλές φορές μπορεί να γίνουν ιδιαίτερα ενοχλητικά με την αναζήτηση αδυναμιών και λαθών στους γιατρούς και με την ευκολία την οποία κλονίζεται η εμπιστοσύνη τους ή ταπεινώνουν τους γιατρούς για τα λάθη τους. Η αρρώστια για τα άτομα αυτά είναι άμεση απειλή στην εικόνα της τελειότητας και σχεδόν μεγαλειότητας που έπλασαν για τον εαυτό τους.

Γι’ αυτό καθώς η ευαλωτότητά τους επιτείνει αντιδραστικά την ανάγκη τους να φανούν σπουδαία, θα πρέπει να τους αναγνωριστεί ένας βαθμός σημαντικότητας και σπουδαιότητας, χωρίς όμως ταυτόχρονα να υποσκελισθεί η σημαντικότητα του γιατρού και του λοιπού προσωπικού.

Γιατί μπορεί τα άτομα αυτά να προσπαθούν να βρουν αδυναμίες και λάθη στο γιατρό και τις νοσοκόμες, φοβούνται όμως, βαθύτατα μήπως ανακαλύψουν ότι βρίσκονται στα χέρια άπειρου και ανίκανου νοσηλευτικού ή ιατρικού προσωπικού.

Πηγή: https://www.bestrong.org.gr/