Σημάδια στην ψυχή μας δεν αφήνουν μόνο τα σκαμπανεβάσματα της ζωής. Συχνά τα προκαλούμε εμείς οι ίδιοι στον εαυτό μας με τις επικρίσεις μας, επειδή έχουμε την αίσθηση ότι δεν ανταποκρινόμαστε επαρκώς στις προσδοκίες των άλλων. Δεν είμαστε αρκετά ελκυστικοί, αρκετά έξυπνοι, αρκετά λεπτοί, αρκετά ευφραδείς, αρκετά εύποροι, αρκετά επιτυχημένοι, αρκετά γυμνασμένοι, αρκετά πρωτότυποι, αρκετά εξωστρεφείς, αρκετά δημιουργικοί – και πάει λέγοντας.
Ορισμένοι άνθρωποι, χάρη στις ευνοϊκές συνθήκες της ζωής τους, έχουν τόσο ισχυρή αυτοπεποίθηση, ώστε δεν υποφέρουν από τις παραπάνω σκέψεις, όμως οι περισσότεροι πιθανότατα επικρίνουμε διαρκώς τον εαυτό μας, καθώς αυτή η συμπεριφορά ευνοείται αφάνταστα και από τη νοοτροπία της εποχής μας. Το πνεύμα της «βελτιστοποίησης» που ορίζει τον κόσμο μας δεν υποχωρεί όταν πρόκειται για εμάς τους ίδιους. Κάθε άλλο. Διότι οι περισσότεροι άνθρωποι είναι σε θέση να αποδεχτούν ότι δεν έχουμε απεριόριστες δυνατότητες να επηρεάσουμε τη ζωή μας – αλλά τον εαυτό μας; Α, εκεί μπορούμε να του δώσουμε να καταλάβει· νομίζουμε, μάλιστα, πως είμαστε και υποχρεωμένοι να το κάνουμε.
«Κάτι πραγματικά δύσκολο, και πραγματικά μεγαλειώδες, είναι να πάψεις να είσαι τέλειος
και να προσπαθήσεις να γίνεις ο εαυτός σου» | Άννα Κουίντλεν
Η αιτία της λαχτάρας μας να ανταποκρινόμαστε στις επιθυμίες των άλλων είναι η έντονη, και αφάνταστα σημαντική, ανάγκη μας να ανήκουμε κάπου. Ο καθένας από εμάς χρειάζεται την αίσθηση πως είναι συνδεδεμένος με τους άλλους και αποτελεί τμήμα ενός μεγαλύτερου συνόλου. Προκειμένου, μάλιστα, να το πετύχουμε, είμαστε διατεθειμένοι να κάνουμε θυσίες ή να απέχουμε από πράγματα που απολαμβάνουμε. Στο κάτω κάτω της γραφής πρόκειται για ένα από τα σημαντικά θεμέλια μιας λειτουργικής κοινωνίας, καθώς οι ομάδες που αποτελούνται μόνο από μοναχικούς ομφαλοσκόπους διαλύονται κατά κανόνα πολύ γρήγορα, εφόσον δεν υπάρχει κάποιος κοινός σκοπός που να τις κρατάει ενωμένες.
Σ’ αυτό το πλαίσιο αποκτούν νόημα ακόμα και συναισθήματα όπως η ντροπή και η ενοχή, διότι έχουν την αναγκαία αποτρεπτική επίδραση, προκειμένου να μη συμπεριφερόμαστε με τρόπο που πληγώνει ή βλάπτει τους άλλους. Τα πράγματα, ωστόσο, δυσκολεύουν όταν ο πήχης ανεβαίνει όλο και πιο ψηλά και οι άνθρωποι νιώθουν ντροπή επειδή δεν αισθάνονται ότι ξεχωρίζουν από τον μέσο όρο. Διότι η κοινωνία μας επιβάλλει να είμαστε άνω του μετρίου, ξεχωριστοί, τέλειοι.
Η Μπρενέ Μπράουν, Αμερικανίδα καθηγήτρια ψυχολογίας, έχει αφιερώσει όλη την ερευνητική σταδιοδρομία της στα θέματα της ευαισθησίας, της ντροπής, του θάρρους και του ψυχικού σθένους. Θεωρεί πως είμαστε μια «κοινωνία επιρρεπής στην ντροπή», όπου οι διαρκείς συγκρίσεις έχουν ριζώσει τόσο βαθιά, ώστε να σκεφτόμαστε διαρκώς με όρους ελαττωμάτων. Όταν οι άνθρωποι μιας κοινωνίας αφιερώνουν υπερβολικά πολύ χρόνο υπολογίζοντας πόσα έχει, πόσα θέλει να αποκτήσει ή πόσα δεν έχει κάποιος σε σύγκριση με τους άλλους, δημιουργείται μια αίσθηση ανεπάρκειας ικανή να ορίσει τη σκέψη, τα συναισθήματα και τη δράση τους.
Υπάρχουν ιστορίες μοντέλων που έπαθαν κατάθλιψη εξαιτίας υποτιθέμενων ψεγαδιών στην εμφάνισή τους. Ένας επενδυτικός τραπεζίτης μου μίλησε κάποτε για έναν δισεκατομμυριούχο που ξόδεψε εκατό εκατομμύρια φράγκα για να χτίσει ένα μεγαλειώδες σαλέ σε μια πανάκριβη περιοχή της Ελβετίας, αλλά έπαψε να το απολαμβάνει όταν κάποιος άλλος έχτισε στην ίδια γειτονιά ένα ακόμα πιο εντυπωσιακό σαλέ με ακόμα περισσότερα εκατομμύρια. Μπορεί εμείς οι κοινοί θνητοί να τρίβουμε τα μάτια μας όταν βλέπουμε τέτοια αγνωμοσύνη, αλλά τηρουμένων των αναλογιών νιώθουμε το ίδιο όταν αρχίζουμε τις συγκρίσεις. Ποτέ δεν νιώθουμε πως έχουμε αρκετά – τουλάχιστον όχι μακροπρόθεσμα.
«Να επιζητείς την τελειότητα σημαίνει να ψάχνεις αφορμές για απόγνωση» | Βίλχελμ Σμιντ
Το διεστραμμένο σε όλη αυτή την προσπάθεια να αρέσουμε στους άλλους και να ανταποκρινόμαστε στις προσδοκίες τους είναι ότι οι κόποι μας δεν πρόκειται να καρποφορήσουν και για έναν επιπρόσθετο λόγο: Ακόμα κι αν καταφέρουμε να εντυπωσιάσουμε τους άλλους με τις επιδόσεις μας για κάποιο διάστημα, η λαχτάρα μας να ανήκουμε κάπου δεν ικανοποιείται ούτε στο ελάχιστο – έτσι έδειξαν οι έρευνες της Μπρενέ Μπράουν. Διότι μόνο η αποδοχή της ευαλωτότητάς μας επιτρέπει τη βαθιά σύνδεση με τους γύρω μας. Όσο περισσότερες πανοπλίες κατασκευάζουμε για να κρύψουμε τα ελαττώματά μας, τόσο περισσότερα εμπόδια θέτουμε στη ζωή μας και άρα και στις σχέσεις μας.
0 Σχόλια